Để giải thích quá trình lão hóa, rất nhiều nhiên cứu khoa học được tiến hành, rất nhiều học thuyết được đưa ra, trong đó nổi bật hiện nay là thuyết về gốc tự do và những chất chống oxy hóa. Kết quả của những nghiên cứu này được ứng dụng rất nhiều trong cuộc sống, nhất là trong việc tạo ra những dòng mỹ phẩm chăm sóc, trẻ hóa da.
Hôm nay hãy cùng Hello!Pháiđẹp tìm hiểu một cách chi tiết và đầy đủ về vấn đề nóng hổi này, cũng như điểm qua những chất oxy hóa mạnh mẽ nhất nhé!
Thuyết gốc tự do và quá trình lão hóa da
Học thuyết này được đề xuất bởi BS. Denham Harman (Trường Đại học Nebraska – Hoa Kỳ ) vào năm 1965, với 3 khái niệm quan trọng là gốc tự do, chất chống oxy hóa và hiện tượng “ stress oxy hóa”
Gốc tự do là gì?
Gốc tự do là một phân tử với một điện tử electron độc lập/ chưa bắt cặp ở lớp ngoài cùng, đây là một trạng thái không bền nó sẽ chỉ tồn tại trong thời gian siêu ngắn, chỉ 1/1000 giây và sau đó sẽ tấn công những cấu trúc xung quanh để cho hoặc nhận electron và đạt trạng thái bền vững.
Trong cơ thể con người cũng tồn tại rất nhiều những gốc tự do như vậy, chúng được sinh ra tại ti thể, nạp thể và là kết quả của rất nhiều nguyên nhân:
- Là sản phẩm phụ chuyển hóa tự nhiên của quá trình trao đổi chất trong cơ thể, bởi vậy mới nói, gốc tự do là điều không thể tránh khỏi. Những thực phẩm càng khó phân giải lượng gốc tự do tạo ra càng nhiều
- Tác hại của các tia UV trong ánh nắng mặt trời, tia phóng xạ thường gặp trong các xét nghiệm y tế.
- Ảnh hưởng của các loại hóa chất trong môi trường, hóa mỹ phẩm.
- Hiện tượng viêm do vi khuẩn, virus gây cũng sản sinh gốc tự do, đây là một phản ứng miễn dịch giúp tế bào bạch cầu có thể gắn vào và tiêu diệt những vi sinh vật này.
Đa số các loại gốc tự do này là quá trình trao đổi oxy và nitơ trong cơ thể nên còn được gọi là các chất hoạt động chứa Oxy và Nitơ(Reactive oxygen specice/ROS và Reactive Nitrogen specice), điển hình gồm:
- Gốc superoxide (O2.-), Gốc Hydroxyl (OH·), Singlet oxygen O2·
- Các dẫn xuất của nó bao gồm hydrogen peroxide (H2O2) và acid hypochloric (HOCl), Gốc alkoxyl (RO•), gốc Peroxyl (ROO·)
- Những gốc có chứa N bao gồm: Nitric oxide(NO), Peroxynitrite(ONOO)
Những cấu trúc được gốc tự do yêu thích để tấn công bao gồm: protein (cấu thành nên collagen, elastin. cơ bắp và nhiều cơ quan khác trong cơ thể), phospholipid, enzym, protein, các acid béo không bão hoà, màng khiến những cấu trúc này bị hư hại, đứt gãy, mất đi chức năng đồng thời sản sinh ra những gốc tự do mới.
Những nghiên cứu còn cho thấy, các gốc tự do được tạo ra trong ty thể – một cơ quan giúp hấp thụ chất dinh dưỡng để cung cấp năng lượng cho tế bào – phá hỏng các chất mà tế bào cần, khiến ty thể phải hoạt động nhiều hơn, đẩy nhanh quá trình tổn thương tế bào.
Đặc biệt, các gốc tự do còn tấn công DNA, RNA, dẫn tới những sai sót trong quá trình nhân bản, gây đột biến và các loại bệnh lý nguy hiểm.
Sự xuất hiện của gốc tự do chịu ảnh hưởng của rất nhiều loại enzym xúc tác như NAD(P)H oxidase, xanthine oxidase (XO), đồng thời nó cũng sản sinh ra nhiều enzym có hại cho cơ thể.
Chất chống oxy hóa
Có hai loại chất chống oxy hóa là những phân tử đủ ổn định để cho và nhận electron để trung hòa các gốc tự do mà không trở thành gốc tự do tiếp theo. Thứ 2 là những chất có khả năng ức chế sự sản sinh của các enzym tạo ra các gốc tự do. Bao gồm 2 nhóm chất:
- Enzym chống lão hóa(antioxydant enzyme): Superoxid Dismutase (SOD), Glutathion Peroxidase – Gpx Glutathion Reductase (GR), Catalase (CAT), Và Các Metalloenzyme, ,…
- Phi enzyme:
- Polyphenol, Vitamin E (Alpha-tocopheryl), Các Flavonoid, Vitamin A và tiền Vitamin A, axit L-ascorbic (Vitamin C)
>> Xem thêm: TOP 9 hoạt chất và thực phẩm giàu chất chống oxy hóa nhất trong tự nhiên
Hiện tượng “ stress oxy hóa”
Chất chống oxy hóa và gốc tự do luôn tồn tại song song trong cơ thể để có thể trung hòa lẫn nhau, tuy nhiên cả hai chất này đều phụ thuộc rất nhiều vào tình trạng bệnh lý, dinh dưỡng và chế độ sinh hoạt hàng ngày cũng như nguy cơ phải tiếp xúc với những chất độc hại.
Do một trong những nguyên nhân đó, nếu các gốc tự do sinh ra quá nhiều và chất chống oxy hóa không đáp ứng và trung hòa hết được sẽ dẫn đến hiện tượng gọi là “stress oxy hóa”. Kết quả là lượng gốc tự do dư ra sẽ tấn công những cấu trúc xung quanh, dẫn đến các tổn thương, suy giảm và mất dần chức năng, và đây chính là nguyên nhân quan trọng dẫn tới các vấn đề lão hóa.
Nguy hiểm hơn, sự tấn công của gốc tự do vào tế bào, vào các cấu trúc di truyền bao gồm DNA, RNA, nhiễm sắc thể còn gây đột biến, dẫn đến nguy cơ cao mắc những loại bệnh nguy hiểm như ung thư, các loại bệnh tim mạch, não hộ hoặc gây suy giảm sức đề kháng của cơ thể.
Ảnh hưởng của gốc tự do tới cơ thể
Gốc tự do với sức khỏe
Ngày càng có nhiều nghiên cứu chỉ ra mỗi liên quan của giữa stress oxy hóa và một số vấn đề liên quan đến sức khỏe, bao gồm:
- Bệnh lý thần kinh: Alzheimer và vấn đề mất trí nhớ, suy giảm chức năng não bộ.
- Bệnh tim mạch do tắc động mạch bởi sự gia tăng của các mảng báo trên mạch máu hoặc đứt gãy collagen trong cơ tim và mạch máu, những vấn đề gây ra bởi gốc tự do.
- Rối loạn viêm và hệ thống miễn dịch( bệnh tự miễn) như viêm khớp dạng thấp và ung thư.
- Rối loạn chức năng chuyển hóa và thải độc của gan và thận.
- Đục thủy tinh thể, suy giảm thị lực dưới tác động của gốc tự do.
- Bệnh đái tháo đường với lượng mắc ngày càng tăng cao.
- Gây tổn thương tới collagen trong xương, cơ, dây chằng dẫn đến các loại bệnh về suy giảm chức năng của hệ xương khớp.
- Bệnh thoái hóa di truyền, như bệnh Huntington hoặc Parkinson.
Gốc tự do tới làn da
Làn da là lớp bảo vệ ngoài cùng, cũng là bộ phận quan trọng tiếp xúc với môi trường, chịu ảnh hưởng trực tiếp từ môi trường nên cũng là nơi các gốc tự do được sinh ra nhiều nhất và biểu hiện tình trạng lão hóa da sớm nhất.
Tại đây gốc tự do được sinh ra bởi tia UV trong ánh nắng mặt trời, tia phóng xạ, hóa chất trong môi trường, mỹ phẩm và tình trạng viêm. Ngoài ra,da cũng tiếp nhận các gốc tự do được sinh ra trong cơ thể qua quá trình sinh hóa, hoặc bệnh lý.
Tác hại rõ rệt nhất của gốc tự do đó là sự tấn công và phá hủy protein trong collagen và elastin khiến những tế bào này bị đứt gãy, co lai, hoặc dính vào nhau và mấ đi hình dạng ban đầu, đây là nguyên nhân quan trọng khiến da thình thành những nếp nhăn, giảm tính đàn hồi và trở nên chảy xệ.
Ngoài ra, gốc tự do còn tấn công các nguyên bào sợi, khiến tế bào này suy giảm dần dần mất đi chức năng không thể sản sinh collagen, elastin và những chất có trong cấu trúc nền khiến quá trình tái tạo của da ngày càng chậm, các tế bào da già, chết không được thay thế, da mỏng hơn, giảm thể tích và già đi nhanh chóng.
Đặc biệt, khi gốc tự do phá hủy những cấu trúc di truyền gây tình trạng đột biến còn khiến da dễ mắc phải những bệnh lý nguy hiểm như ung thư da, loại u ác tính trên da.
Những phương pháp ngừa lão hóa hiệu quả
Chọn lọc, ưu tiên các loại thực phẩm giàu chất chống oxy hóa
Các loại chất chống oxy hóa như Vitamin E- Α-Tocoferol, Các Flavonoid, Β-Caroten, Vitamin C tồn tại rất nhiều trong tự nhiên, nhất là trong các loại thực vật như rau xanh, trái cây. Bởi vậy hãy luôn ưu tiên những loại thực phẩm này trong thực đơn của mình.
Với các loại thực phẩm cần thiết như tinh bột, lipit, protein bạn chỉ nên dừng ở mức đủ, ưu tiên các loại ngũ cốc nguyên hạt và thịt gia cầm, cá, tôm, hạn chế thịt đỏ và giảm tối đa những loại thực phẩm chứa lượng lớn đường, dầu mỡ
Bảo vệ da trước tia cực tím và các tia phóng xạ
Ánh nắng mặt trời là nguyên nhân sản sinh một lượng gốc tự do vô cùng lớn, bởi vậy hãy luôn luôn sử dụng kem chống nắng kể cả trong những ngày trời râm, mát hoặc trong nhà, đồng thời che chắn kỹ càng khi tiếp xúc với ánh nắng.
Ngoài ra bạn cũng hạn chế thực hiện các xét nghiệm sử dụng các tia phóng xạ, ngoại trừ những trường hợp thật sự cần thiết, những tia này thường khiến cơ thể sinh ra nhiều gốc tự do nguy hiểm.
Hạn chế tiếp xúc các nguồn hóa chất nguy hiểm
Phổ biến nhất chính là ô nhiễm hóa chất, xăng dầu, bụi bẩn trong không khí nhất là tại những thành phố lớn hoặc hóa chất công nghiệp trong các sản phẩm hóa mỹ phẩm hàng ngày, nhất là các loại hương liệu, chất bảo quản, chất tạo bọt, tẩy rửa…
Hãy bảo vệ hệ hô hấp của mình cũng như lưu ý đến thành phần, nguồn gốc của các loại mỹ phẩm mà bạn đang sử dụng nhé.
Điều trị bệnh đúng hướng dẫn của bác sỹ
Tình trạng viêm do virus, vi khuẩn cũng là nguyên nhân sản sinh một lượng gốc tự do rất lớn, bởi vậy để giảm thiểu tối đa điều này, đồng thời tránh tình trạng kháng thuốc khiến bệnh lặp đi lặp lại và khó dứt điểm, hãy thực hiện đúng theo hướng dẫn của bác sỹ..
Chế độ sinh hoạt điều độ
Stress, béo phì, thức khuya đều có thể tăng sản sinh gốc tự do, khiến cơ thể của bạn lão hóa nhanh chóng. Bởi vậy, hãy luôn cân bằng cuộc sống, tham gia các hoạt động thể thao và ngăn chặn sự gia tăng của các gốc tự do.
Đến đây, hi vọng bạn đã nắm rõ thông tin về những khái niệm quan trọng bao gồm gốc tự do cũng như ảnh hưởng của những chất này lên sức khỏe và quá trình lão hóa của làn da cũng như cơ thể để có thể có phương pháp thích hợp bảo vệ bản thân.
Còn rất nhiều những kiến thức bổ ích khác về làm đẹp – thời trang và sức khỏe sẽ tiếp tục chia sẻ tại Hello!Pháiđẹp, cùng tiếp tục đồng hành nhé!
Và đừng đừng quên chia sẻ để lưu giữ và lan tỏa kiến thức hữu ích tới người thân và bạn bè nhé!
